Stefan Żeromski, Turoń

1923
Wydawnictwo J. Mortkowicza
druk, rękopis, papier
wym. 19 x 13 cm
MNKi/Ż/598

Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego posiada w swoich zbiorach wiele książek. Znajdują się tam tłumaczenia twórczości Żeromskiego, omówienia i analizy krytycznoliterackie oraz białe kruki i pierwsze wydania dzieł patrona muzeum. Do tego ostatniego zbioru należy Turoń wydany przez Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza. Książka została wprowadzona na rynek w 1923 roku w niezwykle eleganckiej oprawie, z twardą marmurkową okładką i skórzanym grzbietem ze złotym zdobieniem.

Na stronie tytułowej zamieszczono dedykację Stefana Żeromskiego dla Emila Zegadłowicza – poety, pisarza i tłumacza. Zegadłowicz urodził się w 1888 roku w Białej Krakowskiej. Był autorem licznych tomów poezji i kilku powieści. Za najbardziej znane i lubiane dzieło Zegadłowicza uchodzi seria Żywot Mikołaja Srebrempisanego, a szczególnie wieńcząca cykl powieść Zmory z 1935 roku.

Zegadłowicz rozwinął karierę prozatorską dopiero po 1927 roku. Wcześniej działał głównie jako poeta. Stefanowi Żeromskiemu szczególnie przypadł do gustu zbiór wierszy Zegadłowicza z roku 1923, zatytułowany Powsinogi beskidzkie. Nietrudno domyślić się, jaki element w twórczości poetyckiej Zegadłowicza zwrócił szczególną uwagę piewcy ziemi świętokrzyskiej – były to barwne opisy przyrody i wywodzące się z folkloru treści. Zbiór ten został przesłany Żeromskiemu osobiście przez Zegadłowicza, na co wskazuje treść dedykacji. Autor Popiołów za ową wysyłkę kieruje wyraz głębokiej podzięki i ofiarowuje egzemplarz Turonia. Dedykacja datowana jest na 9 maja 1923 roku.

Nie wiadomo, czy obaj pisarze znali się osobiście, niemniej niewiele na to wskazuje. Z całą pewnością jednak podzielali poglądy odnośnie regionalizmu i wspólnie – podobnie jak Władysław Orkan czy Kazimierz Przerwa-Tetmajer – przyczynili się do rozwoju świadomości regionalnej w Polsce.

Opracował: Tomasz Majta

Bibliografia:
Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości, oprac. S. Eile i S. Kasztelowicz, Kraków 1976.